De milieubeweging wil hele woonwijken versneld én gedwongen van aardgas afkoppelen. Bewoners moeten zelf maar verzinnen hoe ze warm blijven (Trouw 5 april). HR-ketels moeten eruit en dure warmtepompen erin. Woningeigenaren en huurders hebben geen keus, willen wel van het gas los, maar worstelen massaal met de vraag: ‘hoe dan?’. Aardgas afsluiten, mag dat zomaar, wie gaat dat betalen?! Wij vragen: Miljoenen bestaande woningen gedwongen aan-de-warmtepomp, is dat werkelijk de ‘duurzame’ oplossing voor Oost-Groningen en het klimaat?
Als we een dergelijk voorstel klakkeloos uitvoeren, dreigen miljarden euro’s uitgegeven te worden aan maatregelen die het klimaat niet beschermen en Groningen niet helpen. ‘Aardgasvrij’ is in de beeldvorming en in het beleid tot dé redding van Groningen en het klimaat verheven. Dat beeld klopt niet: vergeleken met grotere gasverbruikers als tuinbouw, industrie en centrales, kunnen aardgasvrij te maken huizen tot 2030 weinig aardgas besparen. Verwarmen zonder aardgas is niet simpelweg een knop omzetten. Alleen in goed geïsoleerde huizen met vloerverwarming zijn warmtepompen toepasbaar, dat vergt ingrijpende verbouwingen, zeker in vooroorlogse huizen. Geluidhinder, binnenklimaat, terugverdientijden en levensduur vallen tegen. Eerlijke informatie daarover ontbreekt. Een warmtepomp verdubbelt je stroomverbruik. De CO2-reducties die de gelikte folders beloven worden in de praktijk niet waargemaakt. De elektriciteit voor warmtepompen wordt immers voor 83% (2017) met aardgas en steenkool geproduceerd. Ook met je eigen zonnepanelen – een rendabele investering, vooral doen! – wordt een warmtepomp niet ‘nul-CO2’, een hardnekkig misverstand. Onze zonnestroom gaat al 25 jaar gewoon het net in (zie www.energienulhuis-kroon.nl.). Warmtepompen én Tesla’s draaien dus indirect op aardgas en steenkolenstroom, met twee-derde rendementsverlies tussen centrales en stopcontact. Warmtepompen helpen Groningen nu niet, wel rond 2030, maar dan is de gaswinning al gestopt.
Stel: autobezit, vlees eten of vliegreizen verbieden? Zoiets zou maatschappelijk en politiek-juridisch geen kans maken.
Op papier lijkt aardgasvrij simpel, maar de warmtepomptechniek is complex, de installatiebranche is er nog niet klaar voor, en de bouw ook niet. Die komen nu al duizenden mensen tekort. Voor de geplande ombouw van 1000 woningen per dag tot 2050 ontbreekt de capaciteit, want sinds de crisis zijn tienduizenden ervaren vakmensen uitgestroomd of ontslagen. Ombouw van miljoenen huizen naar ‘all-electric’ of energieneutraal zal falen als de bouw en installatiebranche niet snel de ontbrekende kennis, expertise en menskracht vergroten. Dáár ligt o.i. de grootste uitdaging voor Samsom en Terpstra.
Conclusie: De eerste prioriteit moet niet aardgasvrij maar aardgas-arm zijn. Pak daarvoor eerst de grootste verspillers en grootverbruikers aan (bijvoorbeeld slecht ingeregelde installaties, kantoren, glastuinbouw). Verplicht niet-fossiele stroomproductie (zon-op-dak/wind-op-land), verplicht radicale energiebesparing en maximale isolatiemaatregelen. En blijf energiezuinig bewonersgedrag stimuleren, daar valt veel te winnen. Zuinige HR-ketels verbieden en warmtepompen verplichten: dergelijke ingrijpende besluiten met onzekere (milieu)gevolgen mogen niet zonder een degelijke milieueffectrapportage(MER) genomen worden. Stel: autobezit, vlees eten of vliegreizen verbieden? Zoiets zou maatschappelijk en politiek-juridisch geen kans maken. Aardgasvrij wonen is nog ingrijpender, dat verdient ‘n referendum! De energietransitie gaat Nederland tot 2050 circa tweehonderd miljard kosten. Overhaaste, ondoordachte verboden en geboden die hun doel missen maar wel de burger hard raken, zullen het draagvlak daarvoor op voorhand aantasten.
Arie Kroon is consultant energiebesparing en ontwerper van de eerste nulenergiewoning in de EU.
Martin Kroon is oud-projectleider verkeer, milieu en energie VROM/DGM.